ให้พลเรือนขึ้นศาลทหาร เห็นด้วยหรือไม่?

ตามปกติศาลทหารจะพิจารณาเฉพาะคดีที่จำเลยเป็นทหารเท่านั้น แต่เมื่อ 25 พฤษภาคม 2557 "พลเรือนขึ้นศาลทหาร" กลายเป็นกระแสที่ผู้คนสนใจ เมื่อ คณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.)  ออกประกาศฉบับที่ 37/2557 เรื่อง กำหนดให้พลเรือนต้องขึ้นศาลทหารในคดีความต่อไปนี้ ได้แก่ ความผิดต่อองค์พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท และผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ตั้งแต่มาตรา 107 - 112  ความผิดต่อความมั่นคงของรัฐภายในราชอาณาจักร ตั้งแต่มาตรา 113 - 118 และความผิดฐานฝ่าฝืนประกาศหรือคำสั่ง คสช.
 
การประกาศให้ศาลทหารเข้ามาดูแลคดีความเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์ และความมั่นคง แสดงให้เห็นถึงความตั้งใจของ คสช. ที่จะปราบปรามการกระทำความผิดในประเด็นเหล่านี้ให้หนักหน่วงและจริงจังในระดับที่กระบวนการยุติธรรมปกติตอบสนองความต้องการของ คสช. ไม่ได้
 
กระบวนการพิจารณาคดีศาลทหารคล้ายกับศาลพลเรือน เพราะตามพ.ร.บ.ธรรมนูญศาลทหาร พ.ศ.2498 กำหนดให้นำประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามาใช้กับการพิจารณาคดีในศาลทหารด้วย แต่โครงสร้างการบริหารงานของศาลทหารจะแตกต่าง เพราะอยู่ภายใต้กระทรวงกลาโหม ตุลาการและเจ้าหน้าที่ศาลจะเป็นข้าราชการทหาร ศาลทหารมีที่ทำการต่างหากจากศาลพลเรือน เช่น ศาลทหารกรุงเทพตั้งอยู่ข้างกระทรวงกลาโหม  อยู่ด้านหลังของศาลหลักเมือง อาคารของศาลทหารขึ้นป้ายว่า “กรมพระธรรมนูญ”
 
ห้องพิจารณาคดีศาลทหารส่วนใหญ่ขนาดเล็กกว่าศาลพลเรือน จึงไม่ได้จัดแบ่งโซน แยกระหว่าง 1) บัลลังก์ศาล 2) บริเวณที่นั่งโจทก์ จำเลย และพยาน 3) บริเวณที่นั่งของผู้สังเกตการณ์ ศาลพลเรือนส่วนใหญ่จะมีรั้วกั้นระหว่างผู้สังเกตการณ์กับคู่ความขณะที่ศาลทหารไม่มี จึงให้ความรู้สึกใกล้ชิดกว่า กระบวนการยื่นขอประกันตัวที่ศาลทหารจะทำได้รวดเร็วกว่า เพราะมีปริมาณคดีไม่มาก โดยเฉลี่ยใช้เวลารอประมาณ 2 - 3 ชั่วโมงก็รู้ผลคำสั่ง ขณะที่ศาลพลเรือนโดยทั่วไป เช่น ศาลอาญา โดยเฉลี่ยจะมีผู้มายื่นขอประกันตัววันละ 30 - 40 คดี ประชาชนยื่นขอประกันตัวที่ศาลอาญาแต่ละครั้ง ต้องใช้เวลารอฟังคำสั่งประมาณ 4 - 6 ชั่วโมง
 
จุดแตกต่างอีกประการที่สำคัญคือ ศาลทหารภายใต้กฎอัยการศึกไม่มีการอุทธรณ์หรือฎีกา ตัดสินอย่างไรให้ถือเป็นที่สุดทันที
 
ข้อกังวลของการให้ศาลทหารพิจารณาคดีพลเรือน คือ ความเป็นอิสระของตุลาการซึ่งล้วนมีที่มาจากทำเนียบนายทหารทั้งสิ้น และบางส่วนไม่ต้องมีความรู้กฎหมาย ยิ่งภายใต้สถานการณ์ทางการเมืองที่ไม่ปกติเช่นนี้ จำเลยหรือผู้ต้องหาทางการเมืองซึ่งถูกผลักให้ขึ้นศาลทหารจึงย่อมรู้สึกถึงความไม่มั่นคงในสิทธิตามกระบวนการยุติธรรมของตนเอง แม้ภายหลังประกาศยกเลิกกฎอัยการศึก ทำให้จำเลยมีสิทธิอุทธรณ์ ฎีกา แต่ต้องเป็นคดีที่เกิดนับตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน 2558 เป็นต้นไป คดีซึ่งเกิดระหว่างวันที่ 25 พ.ค. 57 – 31 มี.ค.58 ยังคงไม่สามารถอุทธรณ์ฎีกาได้ ตามมาตรา 61 พระราชบัญญัติพระธรรมนูญศาลทหาร พ.ศ.2498