นายกรัฐมนตรีไม่จำเป็นต้องเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร เห็นด้วยหรือไม่?

ประเด็นสำคัญที่มีการถกเถียงกันอย่างต่อเนื่องตลอดการร่างรัฐธรรมนูญนี้ คือ เรื่องของการเปิดโอกาสให้นายกรัฐมนตรีไม่จำเป็นต้องมาจากการเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฏร ซึ่งระบุไว้ชัดเจนในมาตรา 172  ของร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2558

“มาตรา 172 ให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณาให้ความเห็นชอบบุคคลซึ่งสมควรได้รับแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีให้แล้วเสร็จภายในสามสิบวันนับแต่วันที่มีการเรียกประชุมรัฐสภาเป็นครั้งแรกตามมาตรา 136

การเสนอชื่อบุคคลซึ่งสมควรได้รับแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีตามวรรคหนึ่ง ต้องมีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไม่น้อยกว่าหนึ่งในห้าของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎรรับรอง

มติของสภาผู้แทนราษฎรที่เห็นชอบด้วยในการแต่งตั้งบุคคลใดให้เป็นนายกรัฐมนตรี ต้องมีคะแนนเสียงมากกว่ากึ่งหนึ่งของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร แต่ในกรณีที่บุคคลดังกล่าวมิได้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรต้องมีคะแนนเสียงไม่น้อยกว่าสองในสามของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร การลงมติในกรณีเช่นว่านี้ให้กระทำโดยการลงคะแนนโดยเปิดเผย”

ซึ่งหมายความว่า นายกรัฐมนตรีไม่จำเป็นต้องมาจากการเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรก็ได้ ต่างกันเพียงแค่ หากบุคคลที่ถูกเสนอชื่อให้เป็นนายกรัฐมนตรีเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ต้องได้รับคะแนนเสียงมากกว่ากึ่งหนึ่ง แต่ถ้าบุคคลที่ถูกเสนอชื่อเป็นนายกรัฐมนตรีไม่ได้มีตำแน่งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ต้องได้รับคะแนนเสียงไม่น้อยกว่าสองในสาม 

อย่างไรก็ตาม ในมาตรา 173 ยังได้เปิดช่องไว้ในกรณีที่มีการเสนอชื่อบุคคลเพื่อดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีว่า 

“มาตรา 173 ในกรณีที่พ้นกำหนดสามสิบวันนับแต่วันที่มีการเรียกประชุมรัฐสภาเพื่อให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้มาประชุมเป็นครั้งแรกแล้ว ไม่ปรากฏว่ามีบุคคลใดได้รับคะแนนเสียงเห็นชอบให้ได้รับแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีตามมาตรา 172 วรรคสาม ให้ประธานสภาผู้แทนราษฎรนำความขึ้นกราบบังคมทูลภายในสิบห้าวันนับแต่วันที่พ้นกำหนดเวลาดังกล่าวเพื่อทรงมีพระบรมราชโองการแต่งตั้งบุคคลซึ่งได้รับคะแนนเสียงสูงสุดเป็นนายกรัฐมนตรี”

ซึ่งหมายความว่า หากพ้นกำหนดไปแล้วสามสิบวัน บทบัญญัติมาตรา 172 ที่ให้สภาผู้แทนราษฎรลงคะแนนเสียงเกินกึ่งหนึ่งเพื่อเลือกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นนายกรัฐมนตรี หรือเสียงไม่น้อยกว่าสองในสามในกรณีเลือกบุคคลที่ไม่เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร เป็นอันได้รับการยกเว้น 

หมายเหตุ: รัฐธรรมนูญฉบับปี 2534 (แก้ไขเพิ่มเติม) เป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่กำหนดให้นายกรัฐมนตรีมีที่มาจากการเลือกตั้ง (โดยการเป็นสมาชิกสถาผู้แทนราษฎร) หลังจากเหตุการณ์การสลายการชุมนุมในเดือนพฤษภาคม ปี 2535